Te rātaka a te Taua Māori - Mei 1941

Kaiwhakamaori: Takuta Apirana Mahuika (Ngāti Porou)

Kupu whakamārama

No te ra o Anzac 1941, 500 nga mema o te Maori Battallion i roto i nga tatauranga hoia 1600 i tae atu ki Crete i muri mai i te hinganga o nga Allies i te pakanga o Greece. I whakaarohia ko Crete te waahi hei whakarite kaupapa mo te wehenga atu o nga hoia mo te haere atu ki Ihipa. Heoi i tinitia nga whakariterite nei, ana, kare i roa whakapunitia a Crete e nga 42,000 hoia no Ingarangi, no Ahitereiria, no Niu Tireni, no Palestine me Greece. Ko ta ratau mahi ko te parepare atu i te whakaeke tino kaita rawa tera ka whakahaere tuatahitia ki te ao, ara, ko te tuku mai a te hoariri i wa ratau hoia pakahu mai i nga rerangi ki nga heketaurewa, ki runga o Crete. No te 20 o Mei I timata ai te whakaeke nei, a, tekau ma rua ra te roa o tenei whakaeke. No te ra tuatoru o muri mai o te hingatanga o te whakaeke a te 5 Brigade kia riro mai ano i a ratau te papa rererangi o Maleme, ka whawhai haere te Maori Battalion me te ata hoki whakamuri haere, a tae noa ratau ki te one i whakaritea hei wehenga atu, ara te one o Sphakia, o nga 12,254 hoia o nga Alllied Troops i mahue atu ki te moutere hei mauhere, whitu tekau ma tahi no te Maori Battalion. Kei raro paku iho ite 400 hoia o te Maori Battalion i u atu ki Ihipa. He wahi tino nui a Crete i roto i nga korero hitori mo te Maori Battalion. I konei ka tipu te rongonui mo te toa o te hoia Maori i wehetia ai ratau e te hoariri i nga pakanga, tangata ki te tangata. I roto i te bayonet charge i 42 Street me Maleme, ka kitea he orite o ratau tohu toa ki wo te hoariri, a, na konei kare te hoariri e wareware ki te toa o nga hoia maori, a, na reira i whakanuitia ai e ratau nga hoia Maori. I muri mai o Crete ka puta nga tino mihi a nga Commanders ki te roopu hoia Maori, a, ka puta ano hoki te miharo me te mihi a wera atu o nga roopu hoia i kite i a ratau i te mura o te ahi, mo to ratau toa. Tirohia tenei tuhinga a Private Westbroke o 18 (Auckland) Battalion i kite i te toa o te Maori: “He wehi te ingoa o te Maori ki nga Tametame… no te mea kare he mutunga mai o ta ratau bayonet charge, ka rere patiko te hoariri i nga tira bayonet, i kiia ai ratau ko nga ‘Knife Men’.” Korerotia he aha ai a Crete e tino hiranga ana.

Rataka

  • 1 Mei: Whakapakarikari i nga nohonga, ma te ka mai o nga rama ka kitea atu te hoariri e whakaeke mai ana.
  • 2 Mei: Ka whakamatatau haeretia e Lt-Col George Dittmer me ana tangata nga huarahi mai ki te papa rererangi o Maleme kia wawe ai te tuku hoia atu ina ka hiahiatia.
  • 3 Mei: Ka whakaritea te nuku ki te rohe o Platanias na tata nei whakareretia ake nei e 22 Battalion. Tirohia te mapi. No te ata ka tae mai a Brigadier Hargest kia kite i te Battalion.
  • 4 Mei: No nga haora 1045 ka haere mai a Maj-Gen Freyberg (GOC) kia kite i te Battalion. Ka korero a ia ki nga apiha me nga NCO mo wa ratau mahi i te mura o te ahi i Greece. Ka korero atu ano a ia mo nga mahi kei mua i a ratau hei arai atu i te whakaeke mai a te hoariri ki Crete.
  • 5 Mei: Kei te whakatau te Battalion i ta ratau noho, me te whakapakarikari haere i nga patuwawata o wo ratau nohonga. No te 1330 o nga haora ka whakahuitia e Lt-Col Dittmer nga apiha, a, ka korero atu a ia i nga mahinga hou hei mahi ma te Battalion, arai a) Ki te arai atu i te kokiri whakamua mai a te hoariri ki te taha rawhiti b) ki te awhina kia mau tonu ai te pupuri o te papa rererangi c) kia arai i te whakatau mai a nga rererangi o te hoariri ki te one.
  • 6 Mei: Ka whakamatatau haeretia e Lt-Col Dittmer me nga mema o nga kamupene nga huarahi mai ki te papa rererangi ki o Maleme. No nga haora 1000, ka whakahaeretia he General Field Court Marshall i raro i te mana whakahaere o Mayor Leggat o te 22 Battalion, ki te rohe o te Maori Battalion.
  • 7 Mei: Tera atu ano wera atu mema o nga kamupene e whakamatau haere ana i te huarahi mai ki te papa rererangi. E kari rua tonu ana nga kamupene.
  • 8 Mei: He mama, a, he ngawari hoki te kaupapa tereina e whakahaeretia, ara, te hikoi me te kauhoe. Ka tu te hui a nga COs ki te Brigade HQ ki te whakawhitiwhiti i nga kaupapa whawhai tae atu ki nga momo tereina e tika ana. No te ahiahi ka haere a Lt-Col Dittmer me wera atu o nga Commanders o wera atu roopu hoia ki tetahi hakari kei te Forces HQ, kei Canea. Na te GOC i whakatu tenei hakari hei whakahonore i nga apiha o te roopu hoia o Greece.
  • 9 Mei: Kei te whakapakarikari i nga nohonga. 10% o te roopu i tukua atu ki te haerere.
  • 10 Me: He korero ano mo nga kaupapa kua korero ketia hei whakahihiri i te mohiotanga o te hunga e hiahia ana mo nga tunga NCO. Ko RSM Ace Wood to ratau kaiwhakaako.
  • 11 Mei: He karakia i waenga o nga nohonga o nga kamupene hoia. Ka whakahaeretia nga take kauhoe, kia kotahi te kamupene ia wa, ia wa.
  • 12 – 13 Mei: Ko nga mahi tereina i raro i te kaupapa whakataki hou. Ka kaha ke atu nga take tereina.
  • 14 Mei: Ka tu te General Field Court Marshall i raro i a Major Humphrey Dyer i Battalion HQ. Ka haere tonu nga take tereina.
  • 15 Mei: Ka haere tonu nga take tereina.
  • 16 Mei: Ka haere atu a Lt-Col Dittmer ki te hui kei Brigade HQ. I reira ka whakamohiotia atu te kaupapa whakaeke mai a te hoariri ki Crete. He hohonu nga korero i korerotia me pehea te whakautu mo tenei take whakaeke a te hoariri. Ko te whakatinanatanga o te whakaeke nei, kei te tuku mai i nga rerangi nga hoia ka heketaurewa mai ki Crete. Ko te korero, 25,000 nga hoia heketaurewa nei, a, 10,000 nga hoia ka haere mai ma te moana. No te 1900 o nga haora ka kii atu a Lt-Col Dittmer ki ana apiha kia whakawhiwhia he pu ki ia tangata, a, me hoatu hoki kia 100 nga kariri ki ia tangata, a, me hanga hoki e ia tangata he rua toroa hei arai mona ina puhipuhia mai a ia e nga rererangi.
  • 17 Mei: Kua whakatarewatia nga kaupapa tereina. Kei te tu mataara nga kamupene katoa mo te kokiri a te hoariri tera ka whakaekea mai.
  • 18 Mei: Ka haerere atu a Padre Capt. Kahi Harawira ki te tuku karakia ki tena kamupene, ki tena kamupene. Kei te mataara te katoa o nga roopu hoia.
  • 19 Mei: No te 0625 o nga haora, ka rere papaku mai nga rerangi o te hoariri me te kokiri mai te papa rererangi o Maleme. Ka haere tonu nga kaupapa tukutuku ‘bomb’ mai a te hoariri mai i nga haora 1200, 1205, 1625, 1912, ki te papa rererangi.
  • 20 Mei: Ko tenei te ra ka timata te whakaeke mai a te hoariri. Ka timata te kokiri mai a nga rererangi o te hoariri i te 0620 o nga haora. Hurere ana nga momo whakahaere katoa ki runga ki te whenua o te papa rererangi me wona rohenga. No te 0800 o nga haora, kua timata te whakaeke mai a te hoariri. Kei te whakarukea kinotia mai te papa rererangi e nga ‘bombs’ me nga machine guns a nga momo rererangi tokomaha a te hoariri. Tutu pai ana te puehu e kake atu ana ki te rangi, a, pukaka katoa te whenua me nga kapua puehu, a, na te kaha o te wera ka mimiti noa nga rino me nga matai. No te 0830 o nga haora, aitia nga ahuatanga e pa mai ana ki te whenua e pakangatia nei, ka tuku heketaurewatia mai e te hoariri wana paratroopers. Ki nga whakaaro kei te 800, 1000 ranei nga ope taua a te hoariri kua tau mai ki nga wahi o te papa rererangi, a, pera ano te tokomaha kua heketaurewa atu ki Aghya Valley. No te 1030 o nga haora ka tau mai ki te whenua tetahi o nga rererangi kawe ope taua mai a te hoariri. I hau mai te rererangi nei ki tera taha tonu o D Company. No te taungatanga mai o te rererangi nei katahi ka tahuna atu. E rerere haere noa ana nga rererangi tino kaita nei, ara, nga rererangi pangopango nei, i te rangi, me te hurihuri haere i te one, e rapu tauranga ana mo ratou. No te 1130 o nga haora ka tau mai he glider e 200 iari te tawhiti mai o te wahi kei reira nei te rererangi i tahua ra, e ka mai ana. E oma atu ana nga hoia heketaurewa a te hoariri mo tetahi whare e tu tata mai ana ki te one. Ano nei kua oti ke i te hoariri te whakarite ko te whare nei hei HQ mo ratau, no te mea hoki ka haere tika te katoa o nga hoia heketaurewa nei ki tau whare ina tau mai ratau ki te whenua. Katahi ka puhipuhia atu te whare ra e te Artillery, a, he tokomaha tonu o nga puhinga atu i wikitoria. No nga haora 1430, ka kokiritia atu te whare nei e 13 Platoon o C Company i raro i a 2/Lt Arnold Reedy, me 17 Platoon o D Company i raro i a 2/Lt Rangi Logan. I raro katoa nga roopu e rua nei i te mana o Capt. Fred Baker. Ko te kaupapa mo te kokiri atu i te whare nei me wona rohenga, ko te whakamate i te hoariri kei reira. No te 1740 o nga haora ka hoki mai wetahi o nga hoia a Capt Baker ki D Company me wetahi mauhere- tokorua nga apiha, a, tokowaru no etahi atu tunga hoia. No te 1800 o nga haora ka hoki mai wera o nga roopu patrol, me te ripoata e mea ana i tutuki pai te kaupapa. I mate hoki e a ratau nga hoia 12 a te hoariri, a, e rua hoki o to ratau patrol i taotu, arak o Pomare Kutia paku nei tona wharatanga, a, i puhia hoki te waewae o Pte Karu (Fred) Crawford. No Tolaga Bay nga tokorua nei. Korerotia te ripoata a te patrol. No te 1700 o nga haora ka haere atu a B Company i raro i a Capt. Rangi Royal ki te awhina i a 22 Battalion i te papa rererangi. I haere atu ratau ma te huarahi matua.
  • 21 Mei : No nga haora 0100 ka tae atu a B Company ki te papa rererangi, engari no to ratau taenga atu kua wehe ke a 22 Battalion i to ratau nohonga ake, na, ko te hokinga mai tena o B Company ki Platanias. No nga haora 0600 ka hoki a B Company ki te wahi o tona ake Battalion. Ki nga whakatau whakaaro o Capt. Royal, e 50 pea nga mea o te hoariri i mate, a, e rua o te B Company i taotu, pera me Pte Arthur Midwood o Rotorua. Otiia, ka haere tonu nga pakanga mai a nga rererangi a te hoariri. No te 0950 o nga haora, ka tae mai te ripoata a D Company e mea mai ana kei tau mai nga ope taua heketarewa ki Aghya Valley. No te 1200 o nga haora ka mate pahunga tetahi o nga tangata whenua o Greece, i nga anti personal mines a D Company. No nga haora 1230, ka tonoa atu a 9 Platoon o A Company i raro i a Capt. Harding Leaf hei patrol i Aghya Village. No te 1230 o nga haora ka tonoatia ano a Capt. Baker me 17 Platoon me tetahi tekihana o 18 Platoon, i raro i a Sgt Jerry Smith, ki tetahi wahi watea e karopoti ana i tetahi whare kei te one e tu mai ana. Korerotia te ripoata a Baker. No nga haora 1540 ka tau mai nga hoia terehaurewa ki te wahi kei reira te Battalion. He tuataki tenei mo tenei ahuatanga i pa ki te Battalion. No te 1600 o nga haora ka tonoa atu ano he hoia ki te valley hei awhina i a D Company ki te whakaruke i taua wahi, a, ko te kaupapa i whakarite mo te kokiri nei, ko tenei: Hei mua o nga roopu hoia kua whakaingoatia ko nga hoia o te Battalion HQ i raro i a RSM Wood. Whai mua mai i a ratau ko nga tekihana e rua o C Company, i raro i a 2/Lt Reedy. I muri i a ratau ko te reserve platoon o B Coy i raro i a 2/Lt Horton Stewart. Katahi ka heke atu ki te papa o te awa ki te awaawa (valley), a, katahi ka aupiki atu ki tetahi pikinga kei reira nei te kaokao matau o te NZ Engineers e noho mai ana. No nga haora 1630, ka tukua mai ano etahi atu ope taua Heketaurewa ki te aroaro o nga N.Z. Engineers. Ka kitea atu wa matau hoia e haere whakaaro atu ana ki te awaawa, a, ka whakawhiti atu ki te wahi kei reira nga hoia o te NZ Engineers, hei ringa awhina mo ratau. No nga 1825 haora, ka kitea atu te apiha tapiri a Capt Paul Te Punga me nga hoia o HQ Company e anga haere atu ana ki te awa. No nga 1850 haora, kua whakamatea te nuinga o nga paratroopers i tau mai ki waenganui i a D Company, engari kei te awa tonu wa matau tangata e tirotiro haere ana. No te hokinga mai i nga haora 1945, ka taotu wetahi, na nga pu mihini a te hoariri e noho huna mai ana i te nohonga o D Company. Kua tonoa he patrol ki te kimi kei hea te hoariri. No nga haora 2200 ka haere atu a Lt-Col Dittmer ki te hui kei Brigade Headquarters. Ka wharikitia atu he kaupapa hei whakaeke atu ki te papa rererangi o Maleme, ara: Hei nga haora 0100 me haere atu a 28 me 20 Battalions whawhai kia hoki mai ano te papa rererangi. Hei nga haora 2300 ma Capt Royal e arahi a B Company hei whakawatea mai i te Platanias River i te hoariri, a, me te pupuri mai i te waahi kei reira te NZ Engineers, a te wa e haere atu ana te nuinga o te Battalion ki te wahi i whakaritea, hei waahi timata mo te kokiri whakaeke nei. Ma B Company e pupuri mai tenei wahi mo te hokinga mai o te katoa o te Battalion ki te papa rererangi. No nga haora 2330, tino taumata rawa atu nga puhipuhinga i te moana, i nga pakanga mai a nga taua moana.
  • 22 Mei: I whakatarewatia i nga haora 0100 te kokiri whakautu atu ki te kokiri mai a te hoariri. No te mea kare a Capt Leaf i te mohio kua whakatarewa ketia te whakaeke nei, ka wehe atu i te waahi i whakaritea hei wahi timata mo te kokiri whakautu nei. Na ka mate a ia i a ia e arahi atu ana i wetahi o nga hoia o A me C Company. Panuitia nga korero mo tana matenga. No nga haora 0330 ka anga whakamua atu a 28 me 20 Battalions (e toru o wo ratau Company kare i haere tahi atu me 28 raua ko 20 Battalions, engari ka mau mai i a ratau a 28 me 20 Battalions i roto i te kotahi haora) me te hikoi atu i te hikoi e kiia nei ko te “extended line stride” ma runga i te rori matua e haere atu ana ki Maleme. Tino pai te anga whakamua i nga haora o te po, engari i ngaro nga painga me nga hua na te whakatarewatanga o te kokiri. i te awatea, tino kaha rawa atu te pakanga i te village o Pirgos. I tino whakamahia nga bayonet charge me nga grenades, a, he hua hoki i puta mai i wenei whakahaerenga. No nga haora 1930 ka rere patiko te hoariri i nga nohonga o te Battalion, i te whakahaeretanga a te Battalion i te bayonet charge. Kotahi i mate i te wa o te bayonet charge, ara ko Pte Richard Mason, o B Company. No Rotorua te hoia nei. Otiia, mai i te timatanga o te counter attack nei, neke atu i te 100 nga hoia i whara, 30 i mate. Koinei te tokomaha o nga mea i taotu, a, i mate hoki, i te ra kotahi, I pa mai ki te Battalion i roto i tenei pakanga o te ao. He tokomaha nga oreore mai a te hoariri i nga haora o te po. Korerotia nga panui mo tenei counter-attack.
  • 23 Mei: Ka tae mai te ota ki te 28 Maori Battalion i te 0615 o nga haora kia noho ratau hei ope mo te rearguard i a te 5 Brigade e hoki atu ana ki Platanias. No te 0630 o nga haora ka arahitia atu e 2/Lt Charles Bennett te Battalion i to ratau hokinga atu ki Platanias. Na Major Dyer me tetahi atu apiha, me etahi tekihana mai ia Company i waihanga te rearguard o te Battalion. No nga haora 0830 ka ripoata atu te forward elements o te Battalion (ara, nga hoia no nga wahanga o B me C Companies) ki te Brigade HQ, a, no te rirotanga mai o nga mea i tuaritia ki ia tangata, ka tau ratau ki te tiaki i wo ratau wahi noho. No nga haora 1100, 80 hoia no 20 Battalion, me etahi atu 20 hoia i raro i a 2/Lt Gordon Ormond ka haere i raro i te mana o Capt. Baker ki te noho ki te nohonga tahito o D Company. Heoi ano, i to ratau taenga atu ka kite ratau kua riro kei te wahi nei i te hoariri, a, ka whakakorea te kaupapa. No nga haora 1125 ka u mai a Capt. Tiwi Love, a, ka ripoata atu, kei te valley e haere atu ana ki te maunga e nohia ana e C Company, a Lt-Col Dittmer me tana roopu. No nga haora 1400 ka u mai a Lt-Col Dittmer me Major Dyer me te roopu (rear party). E kokiri haere tonu ana te hoariri i nga waahi katoa e nohia ana e te Battalion, tae atu ki te shell haere i nga nohonga o A Company. No nga haora 1522 me nga haora 2230 ka nuku whakamuri te Battalion ki nga rear position kei muri i te 4 Brigade. E whitu maero te roa o tenei hokinga whakamuritanga.
  • 24 Mei: No nga haora 0230 ka kitea he waahi hou, a, katahi ka moe ki te taha o te rori. No nga haora 1000 ka hikoi atu ki runga nga maunga ka tae atu ki nga whenua teitei e tiro atu ana ki Platanos. Ka hanga nga tuwatawata, a, na nga mihini i tonoa atu ki nga Australians i tutuki ai te mahi. Na, katahi ka hou mai a Lt Clay hei Medical Officer hou mo te Battalion no te mea i taotu a Capt. Charlie Mules i te pakanga o Maleme. Korerotia te panui a Mules. Kei te whakarukea mai te nohonga o te Battalion pau noa te ra, e nga kokiri mai a nga rererangi, engari, kare he tangata i whara.
  • 25 Mei: No nga haora 0600 ka rerere mai nga rererangi whakamatatau, a, no nga haora 0900 ka whakarukea mai e te hoariri, te kokiri mai a nga rererangi. No nga haora 1450 – 1525 he pakahu nga kokiri mai a nga rererangi ki te waahi kei reira te Battalion. No nga haora 1930 ka puta te panui, e mea ana, kua riro i te hoariri te rohe e kiia nei ko Galatas. Inaianei, kia noho reri mai te Battalion ki te kokiri atu ki te hoariri. No nga haora 2130 ka nuku atu te Battalion ki te Brigade HQ. No nga haora 2215 ka whakaritea kare he painga ka puta ki te whakahaeretia te kokiri ki te hoariri. Ka hoki te Battalion ki wo ratau nohonga ki Platanos.
  • 26 Mei: No nga haora 0300 ka tae atu ki nga nohonga o mua kei Platanos. No te po ka wehe atu a 4 Brigade. Katahi ka timata te whakapakari haere o nga tuwatawata. Ka taka atu te 19 Battalion i te 28 Battalion lines, kua wehe mai hoki ratau i nga forward positions. No nga haora 0630 ka tukua mai nga bombs me nga maka mai i nga rererangi o te hoariri. No nga haora 2000 tino papa rawa atu te haruru mai i te pakanga i waenganui o B Company me te hoariri. No nga haora 2030 ka whakamahia e 12 Platoon, nga Spandau, a, ka raru i a B Company te hoariri, engari ko te whakautu mai a te hoariri ki nga Spandau ko te tuku mai i nga mortar mo tetahi 20 meneti. E rua nga hoia o te Battalion i mate, a, kotahi i taotu. No nga haora 2230 ka taka whakamuri te Battalion ma Kesimat, ki te rori matua o Suda Bay.
  • 27 Mei: No nga haora 0400 ka tatu atu ki tetahi waahi hou, a, katahi ka takoto i taua po mo te whakata. No nga haora 0800 ka nuku whakamuri te Battalion mo tetahi 400 mita kia tae atu ki 42 Street. No nga haora 0900 ka timata ano te pakanga mai a nga momo rererangi katoa a te hoariri ki te Battalion. No nga haora 1030 i muri mai i nga puhipuhitanga atu a te hoariri, i a ratau me te Battalion e tu tatata ana tetahi ki tetahi, katahi ka maua mai e nga forward companies (A, B me C) a ratau peneti, katahi ka kokiritia atu te hoariri i te bayonet charge me te umere haere atu ki te hoariri. E ono nga hoia o te Battalion i mate, a, tekau i taotu. Ki nga korero a te Battalion i whakamatea e ratau e waru tekau nga hoia Tiamana. Panuitia nga korero mo te bayonet-charge 42 Street. No te haora 1530 ka kitea atu te ope taua tino kaita rawa atu o te hoariri e haere atu ana ki tua o te maunga, ara, kei te taha maui o te Battalion. Kei te marama te take mo tenei haere a nga hoia Tiamana nei, ara, kia taea ai e ratau te arai ina whakawehe atu te Battalion i to ratau nohonga. No nga haora 2030 ka tae mai te ota me hoki whakamuri te Battalion ki Stylos. Ka whakareri te rear guard o A me B Companies (ara 130 te maha o nga hoia no nga tunga katoa) mo te pakanga, i raro i a Capt Royal me Lt Ben Porter. No nga haora 2200 ka timata te hoki whakamuri a te Battalion. Panuitia nga korero a te ripoata a Rangi Royal.
  • 28 Mei: No nga haora 0230 ka tae atu nga rarangi hoia o te Battalion ki Bertania, a, no nga haora 0330 ka tae atu ratau ki Stylos. No nga haora 0630, ka tino kaha te puhipuhi mai a te hoariri, hei arai i te withdraw a nga roopu hoia o te Battalion. No nga haora 1030 ka haere tonu te withdrawal. He wa poto e whakanga ana ki Balli Inn, a, no nga haora 1515 ka tae atu ki Vryses, a, ka noho ki reira mo te toru haora. No nga haora 1815, ko te hikoi tino pakari rawa atu, i mua i te taenga atu ki Syn Anmoundari.
  • 29 Mei: No nga haora 0300 ka tae atu ki Syn Anmoundari. No te mea kare he kai, a, ko roa ke nga tangata e kore kai ana, ka haere atu RSM Wood me te roopu kimi kai, ki te taone ki te kimi he aha ra nga kai kei reira. Ka hopukina e rua nga poaka, me wetahi pikaokao. Ka kii atu a Lt-Col Dittmer me utu nga kai mehemea kei reira te tangata nana aua kai. Na, ka tonoa atu e rua nga standing parties ki nga turanga teitei e tiro tika atu ana ki te village. No nga haora 1300 ka mauria ma runga waka te recce party hei whakamatau i te huarahi atu ki te one. Ka hoki mai ratau me nga taraka e ono na ratau i rarau atu. He pukahu nga pu me nga mata kei tetahi o nga taraka nei. No te 1630 hrs ka wehe atu te Battalion me te Brigade i taua wahi. Ka hikoi atu, kotahi te tangata mo ia rarangi hoia, i nga taha e rua o te rori. No nga haora 1800 – 1930 ka kitea atu te village o Sphakia e bomb haeretia ana e nga huihuinga Stukas, a, Domiers hoki. Ka rere tino papaku mai nga bombers nei i runga ake i a matau, i a matau e rapu wahi huna ana mo matau i te rori kare nei he aha atu ki runga. No te 2200 o nga haora ka tae atu ki te mutunga o te rori o te tarmac. Kei runga ake o te village o Komitades. Ka kaketia atu te maunga kei te taha matau, ana, katahi ka takoto mo te moe ki runga ki tetahi papa whenua tino pohatuhatu. Panuitia nga korero mo te withdrawal i Crete.
  • 30 Mei:Tino moata tonu i te ata ka puta nga rererangi reconnaissance a te hoariri. No nga haora 0730 ka kainga i konei nga kai i taotia i Syn Anmoudari i taenihi nei. Ka rewa te mauri o nga hoia i to ratau kaitanga. Ka noho huna matau pau noa te ra. Tino kaha te rangona atu o nga puhipuhinga kei muri i a matau, a, ka ka haere te wa, ka tino mohio matau, kei te taha haere mai nga puhipuhinga nei kia matau. No nga haora 1700 ka korerorerotia i te huia nga CO’s i tu ki te Brigade HQ te kaupapa kake kaipuke. No te 1800 o nga haora ka whakaritea ko nga tangata 230 o te Battalion mo te kake tuatahi i te kaipuke. Ka wehe atu te roopu nei mo te one, a, ka huna i tetahi valley kei raro mai o te Force HQ. 150 pea i mahue mai hei rear guard party i raro i a Maj Dyer, me Capt Royal hei 21C. No nga haora 2300 ka tae atu te Battalion ki te one ki reira whakata ai. No nga haora 0000 210 nga hoia, ko Lt-Col Dittmer tetahi, i piki atu ki runga o te kaipuke HMS Nizam, a, 34 hoia i raro i a Maj Bertrand i kake atu ki runga i te kaipuke HMS Napier.
  • 31 Mei: 0015 o nga haora ka eke atu ki runga i nga tima. No nga haora 0315 ka tere nga tima. No nga haora 0900 ka whakahaeretia e te hoariri he kokiri tino kaha ki runga i nga tima. No nga haora 1900 ka tae atu ki Alexandria, ki Eqypt. Ka whangaitia i konei nga hoia nei. Katahi matau ka mauria atu ma runga waka ki Amyria a no nga haora 2030 i u atu ai matau. Katahi ka whakawhiwhia mai he wahi turanga teneti mo matau. Na te Fifth Maori Reinforcements, i tae atu ki Eqypt e rua wiki i mua atu i a matau i whakatu nga teneti nei. Korerotia nga reflections o Crete.

 

Rarangi Pukapuka

Te Rua Mahara o te Kāwanatanga

Whakapuakanga: 28 NZ (Māori) Battalion Diary, WAII 1 1664 DA 68/1/17, pp 19–42

Submitted by mbadmin on

Takupu (0)