Media library

Audio

<p><strong>Te Tohara (Charlie) Mohi grew up in Pakipaki.&nbsp; He embarked for war in 1941 and served with the Maori Bren-carrier platoon.&nbsp; </strong><strong>Charlie returned on furlough in 1945, see the photo <a href="/node/22923">here</a>.</strong></p><p><strong>When Charlie arrived in Egypt on June 29th, 1941 he was admitted into hospital with a bout of pnuemonia.&nbsp; Here he recounts his experience in the South African run hospital in Suez. <br /></strong></p><h2>Transcript</h2><p>Ta matou mahi. Engari to matou taenga atu ki Ihipa, e, ka pa ki au te pneumonia.&nbsp; I te po tonu, e ta, i te ata tonu he hekeheke ana matou ka taenga atu e au te mau i aku peke i te taha, hinga tonu atu au, hemo tonu atu!&nbsp; A ka maungia i au ki ro hohipera, i Sudan, a Suez.&nbsp; Ka maungia au ki ro hohipera i reira, a, kua tangotango ke aku, aku tikiti, kare e mohio ke te iwi ra he aha he mangumangu, he aha ranei.&nbsp; Engari he toru pea nga ra katahi ano ka oho, i te kaha o te mauiui.&nbsp; Engari, taku ohotanga titiro atu au he Pakeha, he wahine Pakeha.&nbsp; Ka korero mai ki au – “are you Maowri?”&nbsp; Ka ruru atu taku mahunga, ka moe ano.&nbsp; Engari taku ohotanga, i mutu atu taku mauiuitanga, e tama, i roto au i mea, I te hohipera o nga South Africans - te iwi kare nei pirangi &nbsp;te mangumangu.&nbsp; Aue, ka pau te wehi taua iwi ra.&nbsp; Engari, hei aha maku.&nbsp; Korero mai ki au, e karawhiungia atu te Maori.&nbsp; Mohio tonu he ahua pai ke atu toku maramatanga toku mohiotanga i to ratou.&nbsp; E toru wiki au e noho ana i reira, a ka hoki atu au ki to matou ope, i te, i reira e tereina ana i Maadi.&nbsp;</p><p>Kua haere ke etahi o oku hoa ki te Battalion, e noho mai ana ratou, katahi tonu etahi o ratou hoki mai i mea i Greece, i Crete to ratou pana mai tanga e te Tiamana, whiua mai ratou i waho.&nbsp; Hoki mai ratou, a, Kabrit pea te ingoa o taua kainga, kua wareware i au nga ingoa.&nbsp; A, ka haere au ki reira, a ka kite au nga mea o te kainga, nga mea o te ope tuatahi, a taku tuakana.&nbsp; E tama, to matou taenga ki reira, whakamahia matou. Ko matou noa iho nga mea mahi, ko nga Reinforcements, e tama!&nbsp; Ko te mea, te ope tuatahi, e ta, kei ro moenga ke e noho ana. &nbsp;A, mai i tera wa kare ano au e puta atu, e uru atu ki te mea, ki taku company.&nbsp; Ko te C Company, i haere atu i te taha o te C Company i konei, a, noho tonu au ki C Company, a ka maungia au ki ro Headquarters Company i roto i nga Bren Carriers.&nbsp; A, he rawe tera, kare hoki i haerere ma o waewae koe e mau, ma te motoka matou, ma te Bren Carrier ke koe e mau.&nbsp; A noho tonu au i roto i te Bren Carrier a mutu noa atu i te whawhai.&nbsp; A matou mahi oh well.</p>

<p><strong>Sound file</strong> from Ngā Taonga Sound & Vision, ref: <a href="https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?recor…;. Any re-use of this audio is a breach of copyright.</p><p><strong>Image</strong> Crop of <a href="/node/3856" target="_blank">full photo</a> -&nbsp; Bren-carrier platoon leads the Maori Battalion into Tripoli, 23 January 1943.&nbsp; Sgt Te Whiu Purei (standing) and Charlie Mohi, seated.</p>

<p><strong>Te Tohara (Charlie) Mohi grew up in Pakipaki.&nbsp; He embarked for war in 1941 and served with the Maori Bren-carrier platoon.&nbsp; </strong><strong>Charlie returned on furlough in 1945, see the photo <a href="/node/22923">here</a>.</strong></p><p><strong>Here, Charlie talks about the hard and bad things about war, such as the deaths of his comrades.</strong></p><h2><strong>Transcript</strong></h2><p><strong>Te Tohara Mohi:&nbsp; </strong>Te mea kino ki au o te whawhai, ka titiro koe, a, kei whea o hoa?&nbsp; Ko nui te aroha ki to hoa, a, kua ngaro!&nbsp; Tetahi hoa, tino hoa noku, no te kainga nei, no, no to matou kainga.&nbsp; Mai rano i a maua e tamariki ana.&nbsp; A, e haere ano maua i te whawhai, a, taku kitenga i a ia i whara i te, i te bomb.&nbsp; Kua tata ke, kua pora ke ngia te ringa, hei pupuri ana tona ringa.&nbsp; Meingia atu ki runga i te ambulance, a ka korero mai ki au, “Maku e whanga mai i te kainga”.&nbsp; That’s him, ringi atu ki a matou – kua mate ke.&nbsp; Engari tera tangata kare au i rongo tetahi tangata kae mo te play piano.&nbsp; Ko Charlie Kunz tonu, ka purei mai e ia a Charlie Kunz’s i te record, kei kona ia – rite tonu!&nbsp; A, ki toku whakaaro, mohio tonu a ia ka makere tona, ka poroa tona ringa, ka mate tonu atu.&nbsp; Kare ke e pai ki a ia.&nbsp;</p><p><strong><br /></strong></p><p><strong><br /></strong></p>

<p><strong>Sound file</strong> from Ngā Taonga Sound & Vision, ref: <a href="https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?recor…;. Any re-use of this audio is a breach of copyright.</p><p><strong>Image<br /></strong>Crop of <a href="/node/3856" target="_blank">full photo</a> -&nbsp; Bren-carrier platoon leads the Maori Battalion into Tripoli, 23 January 1943.&nbsp; Sgt Te Whiu Purei (standing) and Charlie Mohi, seated.</p>

<p><strong>Te Tohara (Charlie) Mohi grew up in Pakipaki.&nbsp; He embarked for war in 1941 and served with the Maori Bren-carrier platoon.&nbsp; </strong><strong>Charlie returned on furlough in 1945, see the photo <a href="/node/22923">here</a>.</strong></p><p><strong>Charlie recounts a hilarious story about one young soldier's particular expression of comradery, giving his friends black-eyes.<br /></strong></p><h2><strong>Transript</strong></h2><p><strong>Te Tohara Mohi:&nbsp; </strong>Engari he nui tonu ratou, you know, o hoa, tino hoa nei.&nbsp; I roto ke au i a C Company, e, pai rawa atu to matou, taku, aku rangatira ki au.&nbsp; Hei a ia ratou, e tama, nga mahi katoa kei taua iwi ra.</p><p><strong>Pou Temara:&nbsp; </strong>Tena kōrerohia mai.</p><p><strong>Te Tohara Mohi: &nbsp;</strong>I tetahi kirihimete, to matou kirihimete &nbsp;tuatahi, kei roto tonu matou i Maadi.&nbsp; A, ka tae mai taku tuakana. I taua taima ra he heihana ia, he corporal noa iho au.&nbsp; Ka haere matou, katahi he moni, titiro haere matou, to matou platoon katoa.&nbsp; Katahi he moni – a ka haere matou ki te purei Housie Housie. Ka whiwhi tetahi House, e rua tekau pauna ke te utu o tena house – oh a ka nui tena.&nbsp; Matou katoa, karawhiungia atu ki tana awhi.&nbsp; Hokohoko mai ngia a matou pia ki runga I to matou tepu. Ka timata matou te kai pia, ka puta mai e rua o matou, a, haria aua tokorua nei, ko ratou tonu nga mea tamariki o to matou roopu.&nbsp; Ka haere atu tetahi ki tona hoa, tino hoa rawa atu nei. &nbsp;Kei te unu, a, “good luck”.&nbsp; Ka unu tahau pounamu.&nbsp; Ka meinga atu ta raua pounamu ki raro ka mea mai te mea paku o raua, “Merry Christmas”.&nbsp; Meke tonu ia tana konohi tonu. Merry Christmas dear– bang!&nbsp; Ooo, kua timata te whaiwhai.&nbsp; “A, e noho, e noho.”&nbsp; Kei te karanga te mea paku, “Hey, katahi oku present mahau, ko tera ano taku present mahau.”&nbsp; Bang.&nbsp; Ana, homangia taku present ka karawhiua mai ngia tena, mai I tena wa e hoa, kua whiwhi presents katoa matou.&nbsp; Ka haere atu koe ki to hoa, ka karanga atu “Merry Christmas” – bang!&nbsp; Kua pupuhi ke nga whatu, ooo e hoa, ko au noa iho.&nbsp; Te kitetanga pera te mahi a matou hoa, aku hoa, auuuu, ka hoki au.&nbsp; Ka haere au i te mohititanga o taku tuakana.&nbsp; I te ata, ka rongo korero, kua pango katoa nga kanohi o aku hoa.&nbsp; Taku korero pera tonu ki taku tuakana, “A i oma mai au, e tama, kei te porangi te iwi ra.”&nbsp; E karanga mai e tetahi au i waho - Poipoi, e, Poipoi Kohere, “E Mohi, hurry up, we’re on Church parade!”&nbsp; Puta atu taku mahunga, boom (slap sound, laugh).&nbsp; E to matou minita, to matou apiha… a, ei, no Tokomaru ra.&nbsp; E tama, pango katoa, haere matou i te parade, Church Parade, kei konei katoa.&nbsp; To matou minita i taua taima ko Rangi, and kua rongo ke a Rangi a matou mahi, kei te korero mai kia matou i roto i tona kauhau, “Kei te pai te aroha o tetahi, o etahi o tatou, kei te mau tonu o ratou whakaaro aroha i roto i nga kanohi.”&nbsp; E tama, koinei nga mea, you know, nga mea koakoa.</p><p><strong>Pou Temara:</strong> Ka pai hoki nga perehana.</p><p><strong>Te Tohara Mohi:</strong> E toru tekau ma toru matou, toru tekau ma rua – pango katoa!&nbsp;&nbsp;</p>

<p><strong>Sound file</strong> from Ngā Taonga Sound & Vision, ref: <a href="https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?recor…;. Any re-use of this audio is a breach of copyright.</p><p><strong>Image<br /></strong>Crop of <a href="/node/3856" target="_blank">full photo</a> -&nbsp; Bren-carrier platoon leads the Maori Battalion into Tripoli, 23 January 1943.&nbsp; Sgt Te Whiu Purei (standing) and Charlie Mohi, seated.</p>

<p><strong>Te Tohara (Charlie) Mohi grew up in Pakipaki.&nbsp; He embarked for war in 1941 and served with the Maori Bren-carrier platoon.&nbsp; </strong><strong>Charlie returned on furlough in 1945, see the photo <a href="/node/22923">here</a>.</strong></p><p><strong>Charlie served with the 6th Reinforcements and arrived in Egypt on July 29, 1941.&nbsp; In this recording he talks about his first battle with the Germans and his brother, who was a Despatch Rider, riding his motorbike through a minefield.<br /></strong></p><h2><strong>Transcript<br /></strong></h2><p>Taku wa tuatahi, te taima tuatahi i haere au i te riri tonu o te hoata, ei.&nbsp; I haere matou ki te Lebanon.&nbsp; Right up, ta matou mahi, hei titiro atu ki runga i a Turkey.&nbsp; Kei te mataku hoki ra te, to, o matou Apiha kei puta mai Turkey runga te taha o te Tiamana.&nbsp; Or, ka haere mai te Tiamana i muri mai.&nbsp; Ka noho matou i reira, e rua marama pea.&nbsp; Haere, ka tukua matou ki Beirut, te wahi e whawhai nei te iwi.&nbsp; Tetahi taone ataahua tera.&nbsp; Tukua mai ra, tukua matou ki reira i te hararei, e kotahi wiki.&nbsp; Katahi tonu ka mutu atu tetahi wiki ra, ka pakaru mai a Tiamana i mea … i roto o Syria, a ka maungia matou te New Zealand Div ka oma matou, ka haere matou ki, ma runga tereina tae atu ki a the Rails Head, ka haere matou ki te wahi, tetahi wahi ko Minquar Qaim te ingoa.&nbsp; Ko tera taku pakanga tuatahi.&nbsp; Kotahi ke te po me te rangi e tereiwa ana au i taku Bren Carrier a tae matou ki taua wahi nei.&nbsp; To matou taenga i reira kei te rongo matou nga paku o nga pu i mua, kua ahua tawhiti tonu.&nbsp; Engari kei te oma mai a matou, o matou hoa, nga Tametame.&nbsp; Kei te oma mai ki muri i a matou.&nbsp; Ta matou mahi e, he, he mahi nga minefields hei taapu atu i nga Tiamana.&nbsp; A, to matou ngenge, mai rano i Beirut i runga tereina, a e moe he aha noa iho.&nbsp; Engari, taua ra tino kino nei taku ngenge, o matou katoa.&nbsp; Ka meinga atu taku Bren Carrier ka haere au ki te taha marumaru, a ka moe au.&nbsp; Ka haere ano, a ka kite atu au i taku tuakana e haere mai ana i te motopaika.&nbsp; I te wa i, kua tanumia nei matou e nga bloomin minefield nei, te mines. Kei te haere mai ia i runga i tana motopaika kei te karanga atu matou, <br />“Go, go, go, go.” <br />Aue, e hika ma.&nbsp; Haere tonu mai, e karanga mai ki au - “E, he aha to mate?”&nbsp; <br /> “A, e hoa – kei te mohio koe he aha nga, te wahi i hara mai ra koe?”<br /> “He aha?”<br />“He pu, he oneone”<br /> Ka haere atu au kua paringa atu te oneone, “A, titiro.” Oh minefield, penei mea te nui.&nbsp; “Kotahi anake, e tama, kua pariti katoa i runga i te … whew. Engari ka korero maua, a, ka kai maua, kua rongo a matou nga paku haere mai, kua ahua tata haere mai.&nbsp; E kare tonu tino, e kotahi haora pea ka timata te rere mai i nga hoata a te Pakeha, a te Tiamana.</p>

<p><strong>Sound file</strong> from Ngā Taonga Sound & Vision, ref: <a href="https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?recor…;. Any re-use of this audio is a breach of copyright.</p><p><strong>Image<br /></strong>Crop of <a href="/node/3856" target="_blank">full photo</a> -&nbsp; Bren-carrier platoon leads the Maori Battalion into Tripoli, 23 January 1943.&nbsp; Sgt Te Whiu Purei (standing) and Charlie Mohi, seated.</p>

<p><strong>Te Tohara (Charlie) Mohi grew up in Pakipaki.&nbsp; He embarked for war in 1941 and served with the Maori Bren-carrier platoon.&nbsp; </strong><strong>Charlie returned on furlough in 1945, see the photo <a href="/node/22923">here</a>.</strong></p><p><strong>In this recording Charlie recounts a particular engagement in the desert between the Battalion and Germans.</strong></p><p><strong>Site editors note: ? - denotes audio is indecipherable</strong></p><h2><strong>Transcript</strong></h2><p>Kei te moe ke au i te taha o taku, taku waka, he moe ngenge tonu nei.&nbsp; Ka maharahara oku hoa kua whara au. Ka haramai taku heihana ki te tiro i a ia, e kei te ngongoro ke te ?.&nbsp; Kare i o ngongoro o te toa nei, he ngongoro, he ngongoro mangere Bear au.&nbsp; Ka haere mai matou, a ka mauria matou ki runga tetahi ahua hiwi nei.&nbsp; Ko nga hoia o nga, o matou hoia, kua karikari katoa i o ratou trenches kei mua tonu i a matou, e whanga ana mo te Tiamana.&nbsp; Kite matou e hara mai ana nga Tiamana kei runga hiwi ke matou e titiro ana.&nbsp; Ka haramai nga Tiamana ra, a, e rimu tekau iari pea te tawhiti mai ki o matou.&nbsp; Ka heke ratou.&nbsp; Kei te haere atu hoki o matou, a matou pu, e kei te haramai tonu te Tiamana nei.&nbsp; Ka kite matou, te tera te tuatahi i kite ana au te Tiamana e mea ana i te peita.&nbsp; Kuhungia atu te pene ki mua i to ratou reiwhara ka hara mai ratou.&nbsp; Kei te whakaaro, he aha hoki te mahi a matou tamariki, a matou hoia, kei te tuhi, kei te paku nga pu, engari kei te hara mai tonu te Tiamana. &nbsp;&nbsp;Ka ahua tata mai pea, e rua tekau iari i pea ka timata te haka.&nbsp; Rongo tonu ma te, e rua rau iari pea matou i muri.&nbsp; Kei te rongo matou, i a matou mea, a matou tangata e haka ana.&nbsp; E, ka piki atu i waho.&nbsp; Ka haere tonu atu me a ratou peneti.&nbsp; Timata to matou, te huritanga o tera te Tiamana – araaaaa. &nbsp;A hoki, ka whai haere tonu, whai haere tonu, kei te rongo matou e karanga ana nga apiha, nga heihana “kia hoki mai, kia hoki mai.”&nbsp; A, hoki mai ratou. &nbsp;Kua ahua tata tonu te pouri i taua wa.&nbsp; Well, kua puta mai nga korero ko, ko te mea kua ‘circlengia’ matou.&nbsp; Ei, me pewhea hoki!&nbsp; Ah well, kei te haere tonu tena i tona taha, haere tonu. Tena.&nbsp; Ka puta mai o matou apiha, me nga korero.&nbsp; “Kei te haere matou, e moe, engari kei te haere tatou i te rua o nga haora i te ata.&nbsp; Kua huri noa te Tiamana kei waenganui tatou.”&nbsp; Kua maungia to tatou rangatira a Freyberg, i whara i taua wa.&nbsp; Kua maungia, kua puta ma runga aeroplane.&nbsp; Engari tatou, well, a te rua o nga haora ka whawhai tatou, kokiritia tatou kia puta atu.<strong> <br /></strong></p>

<p><strong>Sound file</strong> from Ngā Taonga Sound & Vision, ref: <a href="https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?recor…;. Any re-use of this audio is a breach of copyright.</p><p><strong>Image<br /></strong>Crop of <a href="/node/3856" target="_blank">full photo</a> -&nbsp; Bren-carrier platoon leads the Maori Battalion into Tripoli, 23 January 1943.&nbsp; Sgt Te Whiu Purei (standing) and Charlie Mohi, seated.</p>

<p><strong>Te Tohara (Charlie) Mohi grew up in Pakipaki.&nbsp; He embarked for war in 1941 and served with the Maori Bren-carrier platoon.&nbsp; </strong><strong>Charlie returned on furlough in 1945, see the photo <a href="/node/22923">here</a>.</strong></p><p><strong>Charlie recounts the death of his very close relative during the war.&nbsp; They had grown up together in Wairoa.<br /></strong></p><h2><strong>Transcript</strong></h2><p>A, noho maua ko taku…mea… he tuakana noku no Te Wairoa.&nbsp; Ka noho maua i runga i tona Bren Carrier, kei reira noho maua e korero ana, e kai paipa ana, oooo katahi a voomsh. Kare au e mohio he aha, engari i mua tonu o nga Bren Carrier he wahi paku nei mo to pu. Uru mai te hoata i roto i taua wahi, pa atu tetahi huri mai, pakaru katoa tenei waenga, hemo tonu atu.&nbsp; Ka timata taku tangi, a, ka haere mai etahi o matou, a ka hikingia matou ki waho, ka maungia, takaingia i ro blanket, a tapukengia ia.<br /> <br /> Tarai au ki te mahi tona waka kia haere.&nbsp;&nbsp; Kare rawa atu e haere.&nbsp; A, ka maungia atu au nga grenades.&nbsp; E toru nga grenades tangongia nga pin, meingia atu au ki runga tonu te, te taake o nga penehini, taamingia atu he wahi ki runga, hei pupuri.&nbsp; A, kua mahue koe, mahau pea, mo Amu(?) he Tiamana hei utu mo te, ma te tangata ko, taku tuakana.&nbsp;</p><p><strong><br /></strong></p>

<p><strong>Sound file</strong> from Ngā Taonga Sound & Vision, ref: <a href="https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?recor…;. Any re-use of this audio is a breach of copyright.</p><p><strong>Image<br /></strong>Crop of <a href="/node/3856" target="_blank">full photo</a> -&nbsp; Bren-carrier platoon leads the Maori Battalion into Tripoli, 23 January 1943.&nbsp; Sgt Te Whiu Purei (standing) and Charlie Mohi, seated.</p>

<p><strong>Te Tohara (Charlie) Mohi grew up in Pakipaki.&nbsp; He embarked for war in 1941 and served with the Maori Bren-carrier platoon.&nbsp; </strong><strong>Charlie returned on furlough in 1945, see the photo <a href="/node/22923">here</a>.</strong></p><p><strong>In this recording Charlie discusses returning to Kaponga Box in a vehicle that kept breaking down.&nbsp; Once back at camp his comrades comandeered another vehicle Charlie had acquired to raid supplies from the NAAFI at Derna.&nbsp; <br /></strong></p><h2><strong>Transcript</strong></h2><p>A, i nga toru o nga haora i te ata ka timata matou te whakararangi haere.&nbsp; Ko matou nga Bren Carriers i waho, ko nga anti-tank me nga waka mau nga hoia.&nbsp; Te tuatahi ko nga hoia, ka haere atu ratou, ka kokiritia ratou, whakawatea te huarahi.&nbsp; Kare ano he roa, kua taima katoangia, ka haramai nga taraka, mahau tonu e piki atu ki tena taraka, ki tena taraka. &nbsp;Kare hoki e whanga, me kare koe e piki atu, nohou tena he, mahue atu koe.&nbsp; Ka timata matou i nga taha, ka haere mai nga taraka.&nbsp; Kei te rongo matou e umere ana, e haka ana nga, a matou hoia i mua. &nbsp;Ma ratou te wahi tuatahi, te kokiri tuatahi hei whakawatea nga huarahi mo nga waka nei.&nbsp; Haere atu nga waka tena e peka.&nbsp; Kare rawa atu nga waka e taapu, mahau tonu e peke haere, e peke haere ki runga i te mea e tata atu ana koe.&nbsp; Ka haere matou.&nbsp; Taku hoa, no Whanau-a-Apanui, he De La Croix, koia toku, taku heihana i tera wa.&nbsp; And, to matou waka, e tama, pakarukaru nei, kare e haere, pakarukaru nga tracks.&nbsp; A, engari i te mohio tonu matou kua korero mai ngia e nga apiha, me ka mahue koe kei te haere matou ana ka te huarahi.&nbsp; Kua homaingia nga compass bearings me era mea.&nbsp; Mohio tonu matou kei te hoki matou ki Kaponga Box.&nbsp; (Cough).&nbsp; So, ka haere matou.&nbsp;</p><p>Tetahi wa, ka haere maua, ka ‘stuck’ atu to maua waka i roto ‘slit trench’. &nbsp;Kei te kite tonu au nga tangata e tarai ana te pehea, te piki atu ki waho. E karawhiuangia atu e to maua waka, e haere tonu atu.&nbsp; Kua tata tonu te marama, kua pakaru to maua waka.&nbsp; Te pakaru tuatahi tera.&nbsp; Ka heke maua, kei te haere ke etahi, kei te haere, kei te mahi ma to maua waka.&nbsp; A, ka oti a maua, ka haere ano maua, ka pakaru ano.&nbsp; Kare ano e taea i te maero kua pakaru, pakaru…a, i runga i era pakarukarutanga, e tama, kua mahue maua.&nbsp; Kei te karanga mai etahi o matou, “Hey, hei aha waea ke to waka haere mai ki runga i to matou.”&nbsp; E, kei te karanga taku, “Ei, kei para noa to koutou, pehea hoki maua.” Ah well, ka mahue maua. Engari kare maua i mataku, kei te mohio maua kei te haere matou ki whea.&nbsp; And kei a maua nga mapi, hei mau ia maua i reira.&nbsp; He nui nga kai, haere tonu atu koe nga waka pakarukaru maungia koe te wai mahau.&nbsp; Kua meingia atu nga penehini ki roto i to waka.&nbsp; E rua ra pea maua e haere pera haere ana ka tae maua ki te, ki te wahanga e haeretia nei e matou.&nbsp; To matou taenga i reira, i mua to maua taenga i reira i kite tetahi taraka ano no nga Inia, a, whakakiingia maua te penehini, ka tareiwa te taraka mea tau, te Bren Carrier. &nbsp;Ka tae atu maua ki Kaponga Box, i reira katoa o matou hoa e karikari ana e o ratou rua.&nbsp; Hehe.&nbsp; Taku matekai, e kare taea hoki e horoi, e toru ke nga ra, mataku te tango nga putu hika, kei makere atu nga waewae.&nbsp; Tae atu matou, a, tae atu maua, a, haere au i te kai.&nbsp; A, e kai ana, ka haere mai etahi o matou – “Ei, homai te taraka i a matou, kei te haere matou ki te, ki Derna.”&nbsp; <br /> “He aha hoki ta koutou haere ki Derna?”<br /> “Oh, ko mahue katoa te taone ra.” <br /><br /> E kei reira e korero ana, e tama, ko te mahi a te pia kei roto i nga NAAFI.&nbsp; E kii! &nbsp;Oh well, taihoa kei te haere atu au.&nbsp; Tama, ko te roa o oku hoa e whanga ana moku, haere tonu atu ratou.&nbsp; To ratou haerenga atu, i korero mai tenei, no mutu ra no te whawhai ka korero mai.&nbsp;</p><p>…to matou, a, te taenga atu o aku hoa ki taua wahi nei mohio tonu ratou ko te wharenui tonu, kei reira te NAAFI nga pia nei.&nbsp; &nbsp;</p><p>Ka heke ana ratou ki roto o Derna, titiro ratou, “oh no ra, kare nei he tangata.”&nbsp; Tae atu ratou ki tetahi o nga tiriti, huri tonu atu te tiriti, kare ano he, he toru iari pea – boom!&nbsp; Karawhiu mai e te Tiamana. &nbsp;Huri tonu atu to ratou waka, mauherehere katoa ratou.&nbsp; To matou hoki mai ki te kainga, ka kite au ia Hori, Hori mea Ellison i te waapu e pohiri ana mai i a matou.&nbsp; Engari i taua wa ta matou mahi e whai haere kua pakaru katoa hoki e mea, well, i muri mai i tera ka pakaru a Alamein, ka puta mai matou, ka whai haere matou i te Tiamana.&nbsp;</p><div>&nbsp;</div><p><strong><br /></strong></p>

<p><strong>Sound file</strong> from Ngā Taonga Sound & Vision, ref: <a href="https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?recor…;. Any re-use of this audio is a breach of copyright.</p><p><strong>Image<br /></strong>Crop of <a href="/node/3856" target="_blank">full photo</a> -&nbsp; Bren-carrier platoon leads the Maori Battalion into Tripoli, 23 January 1943.&nbsp; Sgt Te Whiu Purei (standing) and Charlie Mohi, seated.</p>

<p><strong>Te Tohara (Charlie) Mohi grew up in Pakipaki.&nbsp; He embarked for war in 1941 and served with the Maori Bren-carrier platoon.&nbsp; </strong><strong>Charlie returned on furlough in 1945, see the photo <a href="/node/22923">here</a>.</strong></p><p><strong>Here Charlie recounts the situation directly after the Battle at El Alamein - buring dead comrades, dysentry suffered by many soldiers, erecting make-shift holding bays for prisoners and looting.&nbsp; </strong></p><p><strong>He also pays tribute to one of the Battalion's Padres Wi Huata, who he says cared so much for the soldiers.&nbsp; </strong><strong></strong></p><h2><strong>Transcript</strong></h2><p>Tera kainga a Alamein, te nui a matou tangata i matemate i reira kare e taea atu ki te, ki te tapuke.&nbsp; Pai noa a matou, engari no nga Pakeha, nga Tiamana, ka waiho ano a ratou tupapaku i kona takoto ai.&nbsp; Engari te pai noa matou o te mea Maori.&nbsp; Kare rawa atu te waenganui o matou, ka taea atu matou ki reira, mauria mai, ka tapuke. Ko tera te mea, e miharo ana matou kia Wi.&nbsp; He nui ke atu te mahi a tera tangata i mua i nga hoia, i muri.&nbsp; Tetahi tangata tino toa tera.&nbsp; He tio toa penei mo tona mahi ne.&nbsp; He minita, tona whakaaro he tapukengia ia, ona tupapaku, ana tamariki.&nbsp; Haere ai, kuhu haere a Wi kia taea ki reira me ona hoa e mamaengia i te kainga.&nbsp; Ka hoki a matou.&nbsp;</p><p>I te nui o nga tupapaku nei, kare e taea, kare e tapukengia ka pangia matou i te mate, te dysentery.&nbsp; Ka haere hoki nga rango i taua wa te wera, taua rango, ka kite koe i nga pikita i nga, etahi o nga iwi mangu nei – a pera tonu matou.&nbsp; Kei te haere katoa i nga rango, i nga waha, ka tu haere te waha huri tonu te rango ki roto.&nbsp; Kei te kai koe i to kai, me to pu, kei te pena koe… kei te… ki roto i to waha.&nbsp; Kua maungia ratou i nga, nga paitini nga mate noa atu ki runga, i runga, ki runga i a matou kai, e matemate katoa matou.&nbsp;</p><p>Kua kite au i te papa, tetahi o nga papa o te poi nei i a Bully – tangata nui.&nbsp; E tama, te karawhiutanga a te, a te dysentery, paku iti noa iho.&nbsp; Ko tera te mate o taua wahi nei.&nbsp;</p><p>Engari te pakarutanga i a matou i nga mahi a te Tiamana i reira, ka puta matou ki waho, ka oma te Tiamana.&nbsp; Ta matou mahi, te whai haere i muri a ia.&nbsp; Engari te mea nui i reira ko nga hoia mo te tauiwi i tera wa, mo nga Tiamana, nga Itariana, te pakarutanga o Alamein, kare koe e mohio he aha i ora ai era.&nbsp; Te mahi a matou pu hoata nei nga mea nunui ka paku mai ka tau ki konei ka tau atu tetahi o nga hoata ki kona ki kona, e hoa, pehea e ora ai te tangata ki raro?&nbsp; Kite tonu matou etahi e haere porangi noa iho ana.&nbsp; Kare, kua waikare, kua wairangi katoa.&nbsp; Kare e mohio he aha a ratou mahi, he aha ra no.&nbsp; Oh, tino he rawa atu.&nbsp;</p><p>And, ka timata o ratou nga Tiamana, nga Itariana, nga mea i mahue ne katahi he waka e whakahokia i a ratou.&nbsp; Ka waihongia atu ki reira ka haerere.&nbsp; Ta matou mahi, te mamae ke, ki nga barb wire, I te wa, i nga wahi herehere.&nbsp; Ahua roa tonu matou i reira.&nbsp; Ko te mea pai kia matou, ko matou hoki te iwi ka tukua atu kei te haere i te tiki mahi.&nbsp; Ko te mea tuatahi kei te titiro kei whea nga waati, kei whea nga pu, kei hea nga camera, oh.&nbsp; Rawe hoki matou, kare e pai e nga mea ki a koe kia tangohia hoki, pai ke atu me homaingia ke koe kia matou.&nbsp;</p><p><strong><br /></strong></p>

<p><strong>Sound file</strong> from Ngā Taonga Sound & Vision, ref: <a href="https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?recor…;. Any re-use of this audio is a breach of copyright.</p><p><strong>Image<br /></strong>Crop of <a href="/node/3856" target="_blank">full photo</a> -&nbsp; Bren-carrier platoon leads the Maori Battalion into Tripoli, 23 January 1943.&nbsp; Sgt Te Whiu Purei (standing) and Charlie Mohi, seated.</p>

<p><strong>Te Tohara (Charlie) Mohi grew up in Pakipaki.&nbsp; He embarked for war in 1941 and served with the Maori Bren-carrier platoon.&nbsp; </strong><strong>Charlie returned on furlough in 1945, see the photo <a href="/node/22923">here</a>.</strong></p><p><strong>In this recording Charlie remembers his adventures during the war with comrade Pera Tamihana.<br /></strong></p><h2><strong>Transcript</strong></h2><p><strong>Te Tohara Mohi:&nbsp; </strong>Etahi, tetahi a matou tangata toa, porangi nei, he Tamihana no tou</p><p><strong>Pou Temara: </strong>Thompson</p><p><strong>Te Tohara Mohi:&nbsp; </strong>...a, Pera.&nbsp; Oh e hoa, kare au i kite tetahi tangata tino porangi ko tena!&nbsp; A matou mahi tae atu matou ki reira, ko te Tiamana kei te mahi ke nga booby traps.&nbsp; Ka mahingia mai e ia, he pene, ka wetengia koe ke atu i to wetetanga – boom!&nbsp; Kua wahia katoa o ringaringa – e hoa! &nbsp;Ko taua Pera na, he grenade a te Itariana ka maka koe, kare he pu, kare he paku.&nbsp; Ka haere atu a Pera, ka kii kii – boom – makere katoa te boom!&nbsp; Ah, e tama, I’ve never seen a fulla like that.&nbsp; Ana mahi porangi, tetahi taima, kua korero mai ke ia ki a matou ka tae atu matou ki nga whare kauaka e haere te mea nga raiti.&nbsp; Kua mahi ke ngia he Tiamana he booby traps.&nbsp; Ko Pera tera kei te haere, flick – ka oma.&nbsp; I tetahi rangi ka makere a mea, a taka ki ro mea, puna wai nei, ka hara mai nga aeroplane o te Tiamana … ka peke atu a Pera ki roto i taua mea.&nbsp; Kare ano e ia, kare ano he Corporal pea, he rua, toru putu noa pea.&nbsp; Tona urutanga ki roto, ka mutu, kua haere nga aeroplane ra, “Kei hea a Pera?&nbsp; Kei hea a Pera?”.<br />Ka karanga mai ia - “Kei hea, kei konei au”<br />Kei roto taua puna nei, haere atu matou, “E tama, puta mai”<br />“Kare!”<br />Kare te tangata ra e kaha ki te korero, kei waenga tonu i ona waewae, he waea me te teller-mine, e tama, penei tonu te nui o te teller-mine.<br />Kei te titiro matou ki a Pera, me pehea hoki taea to matou hoa.&nbsp; A, ka haere etahi o matou ki te tiki taura.&nbsp; “A waingia pena, ma matou hiki mai koe ki waho.&nbsp; &nbsp;Kaua koe, kaua koe e korikori o waewae.”<br />Ka heke mai, tae mai, te puta mai tanga o Pera – ma tonu nei.</p><p>Ka haere maua ki, i tetahi taima, i haere maua i mea, ki Tunis.&nbsp; Kua mutu ke hoki te whawhai.&nbsp; Kei te peke haere inaianei.&nbsp; Ka haere maua ko Pera ki Tunis.&nbsp; Ta matou mahi te mututanga o te whawhai ka mauria mai te Battalion te New Zealand Div, nga hoia katoa i te kainga, i Ihipa.&nbsp; Ka noho atu matou, e whanga ana matou ki nga taraka nui nei hei mau mai ia matou Bren Carrier.&nbsp; &nbsp;Kei ro mea, kei ro olive groves ke matou e noho ana, ah, he haurangi te mahi, he haurangi.&nbsp; Ka mutu te haurangi, well, haere koe te kimi haere kei whea nga waina.&nbsp; Ka karanga mai a Pera ki au i tetahi rangi &nbsp;- “haere taua ki Tunis ne?”&nbsp; <br />“Kati, me pehea hoki a taua i reira?”<br /><br />I tera taha o te rori mai i to matou camp, he big, he mea, he wahi mau mai tanga o nga waka Tiamana ki reira. &nbsp;Haera taua i konei whanako taua i tetahi.&nbsp; To matou korerotanga i o matou hoa – haere katoa matou!&nbsp; Tena me tana taraka, me tena motoka, tena motoka.&nbsp; Ooo, te nui hoki o tera wa.&nbsp; Whakakiingia matou a matou me nga peeni o nga mea kei nga taha. Haere matou ki Tunis.&nbsp; Te taenga ki reira he Wiwi katoa ki tera taone.&nbsp; A, ta matou mahi i haere te hokohoko o matou waka, kia whiwhi moni ai matou. &nbsp;Hokongia matou o matou waka, (nga waka o nga Tiamana ra?) … ki nga Wiwi, a nga waka Tiamana, hokongia matou atu ki nga Wiwi.&nbsp; Ah well, ka whiwhi o matou moni ka noho matou i reira mo te rua, e toru ra.&nbsp; To matou Apiha ko Herbie Marsh, a Herbie Marsden, e tama, tena tangata he was worse than us, he was one of the boys.&nbsp; Haere matou I reira.&nbsp; E toru ke to matou haereretanga ki a Tunis, te hokohoko motoka.&nbsp; E ka nui te moni.&nbsp; Hoki mai mahau tetahi rangi, tera ano i te rangi ka haere koe te rori whiwhi herengi oh well, ka pai.&nbsp; Ka tae maua ki tetahi wa, e, kua ahua pouri nei kare etahi tangata e tu ana te mau mai I a maua.&nbsp; A, ka haere matou ki tetahi wahi, Pera, kii mai Pera, “Haere, haere ke ki konei, tetahi taone ano?”&nbsp; To matou urunga ki reira, e tama, he Amerikana katoa ke.&nbsp;&nbsp; Ka panangia ke maua ki waho, ae, ka puta mai maua.&nbsp; Ka karanga mai taku hoa, “Haere taua te whanako te taha o motoka tahi nga ka o nga apiha.&nbsp; Haere atu maua, uru atu maua ki te ka, timata, tataingia mai, ooooo haera mai maua.&nbsp; Ka katia mai te keeti, katia mai te keeti, e pai noa ki taku hoa. Kei te taraiwa hoki tonu, kare tonu i kite kua katia ke te keeti te aha.&nbsp; Rutu tonu atu maua i te keeti ra.&nbsp; Kei te puhipuhi mai nga Merikana, kei te haere ke maua.&nbsp; Ohhhh</p><p><strong>Pou Temara:</strong> . . . ka mate i te hoariri.</p><p><strong>Te Tohara Mohi:&nbsp; </strong>Ae, mate te hoariri. Tae atu maua ki to maua, ahua maero pea tata atu ki to maua camp, to matou camp. &nbsp;Ka waihongia maua te waka ra i te taha o te rori, ka oma maua.&nbsp;&nbsp; E tama, kare ano maua e taea te camp ka puta mai nga Amerikana.&nbsp; Ah, kia korero to matou Apiha “oh two of your boys, e rua o hoia na ratou i whanako tetahi o matou waka.”&nbsp; A, te pai o to matou apiha, “Ei, kare rawa atu, i konei katoa aku tangata, haere koe ki te titiro.”&nbsp; Well, ki a ratou i te Amerikana, he rite katoa te ahua o nga Maori katoa.&nbsp; Ka whakatungia maua, kei te karanga aua Amerikana nei “ana he tangata potopoto nei.”&nbsp; Kua karanga atu matou kia Pera, e oma koe ki ro wahi, e oma koe ki ro rakau ka noho ai.&nbsp; A e tama, ah well, kare i kite i a maua, ka hoki nga Amerikana ra.&nbsp; Engari kare rawa atu e haere ki reira ano.&nbsp; Ahua tata rawa nga mataara.&nbsp; Engari i nga whakaaro koinei nga wahi ngahau...</p>

<p><strong>Sound file</strong> from Ngā Taonga Sound & Vision, ref: <a href="https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?recor…;. Any re-use of this audio is a breach of copyright.</p><p><strong>Image<br /></strong>Crop of <a href="/node/3856">full photo</a> -&nbsp; Bren-carrier platoon leads the Maori Battalion into Tripoli, 23 January 1943.&nbsp; Sgt Te Whiu Purei (standing) and Charlie Mohi, seated.</p>

<p><strong>Te Tohara (Charlie) Mohi grew up in Pakipaki.&nbsp; He embarked for war in 1941 and served with the Maori Bren-carrier platoon.&nbsp; </strong><strong>Charlie returned on furlough in 1945, see the photo <a href="/node/22923">here</a>.</strong></p><p><strong>Charlie discusses the importance of gambling during downtime in Egypt and being the 'bank' for his comrade's winnings.</strong></p><p><strong>Site editors note: ? - indicates audio is indecipherable.<br /></strong></p><h2><strong>Transcript</strong></h2><p><strong>Te Tohara Mohi:&nbsp; </strong>Engari te mahi ia matou i Ihipa, te mahi gambling. &nbsp;Tekau ma rua marama ke matou i roto i te, te desert e haere ana.&nbsp; Kare taea he toa, kare taea he wahi hei hoko, hoko kai aha ranei.&nbsp; Te ngahau a nga mea pirangi tena mahi.&nbsp; He mea i Tsing Tai Lu, nga dices.&nbsp; Taku hoa, tino hoa i taua taima, ko Billy Maha.&nbsp; Oh tera tangata mo te gamble, aue e tama.&nbsp; Na na tera mahi, tona toa tonu i taua mahi.&nbsp; I tetahi wa ko au tonu wana peke, maku e manaaki ona moni.&nbsp; Ka hara mai, ka maungia mai ana moni ki au.&nbsp; Ka kuhungia atu au ki roto i taku peke.&nbsp; Engari me mahi huna nei, me whanakohia hoki.</p><p><strong>Pou Temara (interviewer)</strong>: ?</p><p><strong>Te Tohara Mohi:&nbsp; </strong>Ia matou I hoki mai i te pakanga, e toru ke aku peke.&nbsp; Kotahi me te hawhe, kii tonu i te moni, nga moni a taku hoa.&nbsp; Kare au e mohio how much – e hia nga moni ra.&nbsp; To matou taenga mai, kotahi noa iho tana ka tae mai matou ki te kainga nei, e tama kua whanakotia.&nbsp; Ohhh tino mamae ra atu au nga mahi whanakotanga, nga moni a taku hoa.&nbsp;</p><p><strong><br /></strong></p>

<p><strong>Sound file</strong> from Ngā Taonga Sound & Vision, ref: <a href="https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?recor…;. Any re-use of this audio is a breach of copyright.</p><p><strong>Image<br /></strong>Crop of <a href="/node/3856" target="_blank">full photo</a> -&nbsp; Bren-carrier platoon leads the Maori Battalion into Tripoli, 23 January 1943.&nbsp; Sgt Te Whiu Purei (standing) and Charlie Mohi, seated.</p>

<p>&nbsp;</p><p>&nbsp;</p><p class="MsoNormal"><strong>Te Tohara (Charlie) Mohi grew up in Pakipaki.&nbsp; He embarked for war in 1941 and served with the Maori Bren-carrier platoon.&nbsp; <br /></strong></p><p class="MsoNormal"><strong>In this final recording, Charlie recounts the first time he saw his wife and his warning to his comrades that they were to stay away from her.&nbsp; </strong></p><p class="MsoNormal"><strong>Charlie finishes his interview with an acknowledgement of his comrades who died in the war and those who returned who had also passed on.<br /></strong></p><h2>Transcript</h2><p>Taku taenga mai, i te po i tae mai e au, ka kite au i taku hoa wahine (kata).&nbsp; Ka korero atu au ki aku hoa, “Ka kite koe tera – naku.&nbsp; Kaua koutou, kaua koutou e whakatata atu ki tera, naku tera.”<br />“A, ko wai hoki te ingoa?”<br />“E, kare hoki e mohio, maku e kite e korero atu au.”<br />A, whakaaro pai tonu mai aku hoa kua waihongia taku, taua kotiro nei maku.&nbsp; A, engari ko nga ahua i riro mai ki au, ei, ahua pai tonu.&nbsp; Ka karanga atu au ki te kotiro, “Haere mai, kei te haere koe i taku kainga ki te kai.”<br />“Kare rawa atu, kare e mohio i a koe!”<br />“Kei te pai, haere koe ki te kainga ka mohio koe i a au.”<br /><br />Mai ra ano ki tera wa ki tenei wa, ko taku hoa wahine tenei. Engari ko nga korero, ki au inaianei ko nga mea whakakatakata noa iho.&nbsp; Kei reira ano nga mea kino, engari koira, ki oku whakaaro inaianei kua tapu.&nbsp; Ki nga mate o aku hoa, ki a ratou ma i hingahinga mai i reira.&nbsp; Ka hoki tonu nga whakaaro i etahi wa ki a ratou, engari ko nga mea ngahau kei te mau tonu.&nbsp; Kei te mau tonu era, engari waihongia.&nbsp; No reira, akuni pea me mutu nga korero o tenei.&nbsp; Ko aku hoa, i hoki mai ai matou nga mea o Ngati Porou, te nuinga o ratou kua matemate katoa.&nbsp; Katahi tonu i tera tau ra, etahi o ratou, koinei nga tino hoa i mohio ai au i te wa o te pakanga.&nbsp; A, me waiho i reira, kia ora tatou.&nbsp;</p>

<p><strong>Sound file</strong> from Ngā Taonga Sound & Vision, ref: <a href="https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?recor…;. Any re-use of this audio is a breach of copyright.</p><p><strong>Image<br /></strong>Crop of <a href="/node/3856" target="_blank">full photo</a> -&nbsp; Bren-carrier platoon leads the Maori Battalion into Tripoli, 23 January 1943.&nbsp; Sgt Te Whiu Purei (standing) and Charlie Mohi, seated.<br /><br />Paton, Harold Gear, 1919-2010. Maori Battalion, with anti-tank gunners and a Bren carrier, on an Italian Road leading into Tripoli, during World War 2 - Photograph taken by H Paton. New Zealand. Department of Internal Affairs. War History Branch :Photographs relating to World War 1914-1918, World War 1939-1945, occupation of Japan, Korean War, and Malayan Emergency. Ref: DA-02871-F. Alexander Turnbull Library, Wellington, New Zealand. <a href="https://natlib.govt.nz/records/23069449">https://natlib.govt.nz/records… />See the full photo <a href="/node/3856">here</a>.</p>

<p><strong>Te Tohara (Charlie) Mohi grew up in Pakipaki.&nbsp; He embarked for war in 1941 and served with the Maori Bren-carrier platoon.&nbsp; </strong><strong>Charlie returned on furlough in 1945, see the photo <a href="http://www.28maoribattalion.org.nz/node/22923">here</a>.</strong></p><p… was a training officer as well.&nbsp; In this recording he discusses disciplinary action applied to a soldier for shooting birds.<br /></strong></p><h2><strong>Transcript</strong></h2><p><strong>Te Tohara Mohi:&nbsp; </strong>I tetahi rangi e tae mai a matou mahi i taua wa nei hei ako e nga hoia e haere mai ana i te wa kainga.&nbsp; Ka tae mai tetahi ope, etahi o matou, tino hoa tonu no matou, whanaunga no matou.&nbsp; A matou mahi tuatahi i te korero atu ki a ratou nga ture hei whakahaere ana i to matou, o to matou iwi a matou mahi i reira i roto i tera motu ne.&nbsp; I tetahi, oh, i te mea tuatahi ko wētahi nga mea korero tuatahi, “Kaua e mahia e nga manu, kauaka e pupuhihia, no te mea he tapu hoki era mea ki te iwi o tera kainga.&nbsp; Katahi tonu ka mutu atu te korero atu ki tetahi o matou ka puta atu tenei ki waho te rongotanga atu ‘pou’ – ana!&nbsp; Ao ana te hunga i waho, e, e takoto mai ana te manu e tu tonu ana te tangata me tana pu.&nbsp; Korero atu au ki a ia, “E hoa, kei te mohio toku kaua e pupuhi nga manu nei”.&nbsp; Ka kata.&nbsp; Ka karanga mai te apiha “A, maungia atu”.&nbsp; Hoatu atu tana kai.&nbsp; Ka korero atu au ki taua hoia nei, “Haere, kuhungia o kakahu mo te makariri, me to peke, me to pu, me to koti.”&nbsp; Timata au i te whakahaere i te, i nga mahi o te tangata nei i runga i te, to matou wahi takaro.&nbsp; Mahingia mo te haora, me te haora, me te tahi me te haora tahi - kotahi me te half haora.&nbsp; E mahi ana au i taua tangata nei.&nbsp; Kua puta mai ke nga roimata i te, i ana kanohi, tona ngenge, tona mamae. &nbsp;A, ka whakahaere au a kua mohio pea ana ka aha ke te mahi, kauaka, e kauakahia nga manu nei. &nbsp;</p><p>E hoa, kare ano e rua wiki kua rongo ano matou te pu e pahupahu ana.&nbsp; Puta atu, ko taua tangata ano me te manu e takoto ana.&nbsp; Ka karanga mai to matou apiha “Taihoa, maku e mahi tenei”.&nbsp; A, ka kakahungia ana kakahu taumaha, whakakiingia tana peke i te kirikiri.&nbsp; A, ka timata te whakaomaoma haere.&nbsp; E rua haora pea e omaoma haere a kua ngenge atu [te] tangata nei.&nbsp; Kare ano e taea te hapai i ana waewae. &nbsp;Kua timata hoki te tangi, ka hinga, a haere atu te apiha ka kiki atu te tau.&nbsp; Kia tu, a, ka haere ano, kua ahua whakaaro pea te apiha ra koia tona, tona hara.&nbsp; Ka tuku atu, kia hoki ki roto tana teneti.&nbsp; Te hokitanga atu te tangata ki roto ki tana teneti, ei, hemo tonu atu.&nbsp; Ka haere atu au te toro, ki te tiro atu kei te pehea - ka karanga atu au, eh kua hemo ke te tangata e. &nbsp;Ka haere au ki te tiki wai, ka mahia, a ka ora mai.&nbsp; A, kei te tangi tonu me tona karanga, kare ia e pupuhi i aua manu ano.&nbsp; Ko enei aua mea e mohiotia nei e matou...</p><p><strong><br /></strong></p>

<p><strong>Sound file</strong> from Ngā Taonga Sound & Vision, ref: <a href="https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?recor…;. Any re-use of this audio is a breach of copyright.</p><p><strong>Image<br /></strong>Crop of <a href="http://www.28maoribattalion.org.nz/node/3856&quot; target="_blank">full photo</a> -&nbsp; Bren-carrier platoon leads the Maori Battalion into Tripoli, 23 January 1943.&nbsp; Sgt Te Whiu Purei (standing) and Charlie Mohi, seated.</p>